Conventionele aanpak

Inleiding

Het huidige vervangingsbeleid van het rioolbeheer in Zwolle wordt ‘Just in time’ beheer genoemd. De gedachte is dat een riool meestal niet in een keer zodanig verouderd is dat complete vervanging nodig is. Meestal kan met reparatie werk nog een tijdje verlenging worden gekocht. Zodoende kan de levensduur van riolen in Dieze verlengd worden. De levensduur van ‘wederopbouw riolen’ wordt in het GRP 2016-2020 (Gemeente Zwolle, 2016) geraamd op 50 jaar. Omdat geen uitspraak mogelijk is over de vervangingsdatum gaan we ervan uit dat door reparaties de vervanging wellicht met 25 tot 35 jaar worden uitgesteld. De eerste riolen in de wijk zijn aangelegd in 1955. In de periode van 2030 tot 2040 zullen uiteindelijk meer dan 50% van de riolen aan vervanging toe zijn.

Het belangrijkste aspect van het rioolbeheer is het naleven van de afval-, hemel- en grondwaterplicht. De gemeente voldoet met het huidige systeem aan de huidige zorgtaken:

• Afvalwater wordt zonder hinder (eens per twee jaar) verzameld en afgevoerd
• Afvalwater wordt zonder overlast (eens per 5 jaar) verzameld en afgevoerd
• Overstorten blijven onder norm (van Chemisch Zuurstof Verbruik (CZV, hoeveel oxideerbaar materiaal (vaak organisch materiaal) in water aanwezig is, gemeten door middel van hoeveelheid zuurstof gebruikt wordt)) (CIW, 2001)
• Er is geen sprake van structurele grondwateroverlast
• De gemeente verzorgt voor 95% van het verharde oppervlak in de wijk de afvoer van regenwater.

Echter met een veranderend klimaat zullen er knelpunten ontstaan in het watersysteem van Dieze Oost. De hevigere buien zullen problemen opwekken bij het zonder hinder afvoeren van afvalwater, de norm van overstorten en de zorgtaak van afvoer van regenwater. In onderstaande figuren zijn de wateroverlast problemen op het maaiveld en in het riool weergegeven bij twee klimaatbuien (een die eens in de 2 jaar valt en een extreme klimaatbui).

Naast de gemeentelijke plichten na te leven, ligt er ook een vervangingsopgave. Deze opgave omvat het vervangen en onderhouden van 11,9km riool die aangelegd is voor 1970 in het rioolsysteem van Dieze Oost. De vervanging is vertaald als planperiode waarin deze rioolstrengen vervangen dienen te worden voor 2030-2040.

Werkwijze & participatie

In het huidige beleid staat in het beheer het in stand houden van het bestaande systeem voorop. Aanpassingen om te voldoen aan de zorgplichten kan aanleiding zijn voor systeemingrepen en vervanging van een deel van het systeem. Bijvoorbeeld vergroting van diameters of afkoppelen van verhard oppervlak. Vertrekpunt is een ‘Just in time’ aanpak. Dat wil zeggen repareren zolang dit de levensduur verlengt en vervangen als er geen andere optie is of als meekoppelen met reconstructies in de openbare ruimte financieel aantrekkelijk is. Bij een wijkvernieuwing wordt de openbare ruimte afgekoppeld van het gemengde riool en aangesloten op het hemelwaterriool, woningen blijven nog wel afvalwater en regenwater lozen op het gemengde riool. Het nieuwe hemelwaterriool mag slechts eens in de twee jaar onvoldoende capaciteit hebben en tot hinder leiden. Het hemelwaterriool wordt bij voorkeur geloosd op een wadi of oppervlaktewater en is alleen een optie indien deze objecten in de buurt liggen. Is dit niet het geval, wat in Dieze Oost op vele locaties een te grote opgave is, dan zal het hemelwaterriool (of IT-riool) bij buien groter dan 24 mm/u, overstorten op het gemengde riool. Vooral met een ‘Just in time’ beleid zullen de vele lastige connecties van gemengd naar gescheiden en andersom zorgen voor het behoud van het originele probleem. Het stimuleren van bewoners om extra af te koppelen zal bijdragen het verminderen van lozing van regenwater op het gemengde riool. Alhoewel deze methode goed werkt voor een standaard bui zal het bij een klimaatbui geen oplossing bieden op zichzelf.

De participatie bestaat uit twee delen. Ten eerste wordt doelmatigheid nagestreefd door de vervanging van riool samen te laten vallen met reconstructies in de openbare ruimte, hierdoor is de samenwerking tussen rioolbeheer en openbare ruimte gerelateerde beheerders van groot belang. Naast het meekoppelen van verschillende projecten, zoals de rioolvervanging tijdens de OR vervanging, wordt er door de gemeente met bewoners gecommuniceerd om klimaatadaptiever te leven. Hierbij wordt afkoppelen van het pand en vergroening van de tuin gestimuleerd. Het stimuleren van de inwoners van Dieze Oost gaat relatief stapvoets in vergelijking met andere buurten in Zwolle, waar meer initiatief wordt genomen richting klimaatadaptatie (MijnWijk Zwolle, 2021). De stimulatie wordt bijna uitsluitend gedreven door subsidies voor lokale maatregelen zoals een regenton.

Kosten & baten

Kosten

De conventionele aanpak bestaat uit twee scenario’s, één scenario waar al het gemengde riool dat verouderd is, in de planperiode wordt vervangen voor grotere gemengde riolen en één scenario waar het systeem wordt vervangen door een gescheiden systeem. Hiermee kunnen de kosten van de conventionele aanpak op verschillende manieren berekend worden. Met behulp van kengetallen vanuit RIONED, Gemeente Zwolle en enkele andere bronnen kan een geschatte waarde van beide scenario’s neergezet worden.

Vergroot gemengd systeem

Gescheiden systeem

Bij beide scenario’s wordt er gerekend met de totale kosten van een rioolvervanging waarbij oude bestrating wordt teruggeplaatst en de locatie wordt achtergelaten in de originele staat. Voor een deel van de rioolvervangingen zal de gemeente de link tussen vervanging van de openbare ruimte en de vervanging van het riool zoeken zodat kosten geminimaliseerd kunnen worden. In deze gevallen zal de prijs voor rioolvervanging omlaag gaan en zal er een additionele prijs voor nieuw materiaal voor de herbestrating van de locatie bijkomen. Indien deze twee verschillende werkzaamheden over verschillende disciplines gesplitst worden, zal de verschuiving van de prijs door nieuwe bestrating zwaarder op het budget van de openbare ruimte vallen.

Baten

De baten die de conventionele scenario’s oproepen zijn voornamelijk gerelateerd aan de hoeveelheid water in het riool. Aangezien werkzaamheden enkel onder de grond plaatsvinden, zal de conventionele aanpak geen grote invloed hebben op de klimaatadaptieve structuur. Enkel de waterproblematiek door hevige buien zal in deze structuur opgevangen worden. De baten die de conventionele scenario’s creëren zijn op te sommen als:

Beide scenario’s

• Aanpakken van de waterproblematiek door een aangepaste standaardbui (24 mm/u)
• Afnemen van de druk op het riool
• Minder overstorten
• Werkgelegenheid creëren

Gescheiden systeem specifiek

• Minder water richting de RWZI
• Enigszins versterken van de sponswerking met IT-riolen.
• Relatief minder overstorten dan het gemengde scenario
• Verbetering van educatie over klimaatadaptatie en mogelijk inspireren van omwonenden, indien gemeente Zwolle goed communiceert en maatregelen zoals een gescheiden systeem duidelijk laten zien.

Conclusie

Met een conventioneel scenario kan het probleem op een bekende manier aangepakt worden waarbij er een “Just in time” beleid gevoerd wordt op de vervanging van oude riolen. Deze riolen worden aangepast met klimaatverandering in het achterhoofd en kunnen vervangen worden met grotere gemengde rioolstrengen of gescheiden rioolstrengen. Deze sectorale aanpak heeft echter geen effect op andere problemen die ontstaan in en rond het riool en helpt niet mee met het behalen van andere klimaatdoelen (benoemd in de ZAS). De conventionele aanpak van een gescheiden riool leggen is in het “Just in time” beleid lastig te plaatsen. Door het riool stuk voor stuk aan te passen zijn veel vreemde aansluitingen nodig tussen gemengd en gescheiden riool en zal het gescheiden riool pas goed functioneren zodra alle strengen van het hoogste punt tot het hoofdgemaal vervangen zijn door een gescheiden riool.